Η Ιερά Μονή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου – Αγίου Εφραίμ Νέας Μάκρης (Α΄) | Όσιος Εφραίμ

Από μία επιστολή του Οικουμενικού Πατριάρχη Νεοφύτου Β΄ στα 1611 πληροφορούμαστε πως ήδη από τις αρχές του 17ου αιώνα η ευρύτερη ορεινή περιοχή ανατολικά της Πεντέλης ονομαζόταν Όρος των Αμώμων. Η ονομασία αυτή οφειλόταν στο πλήθος των ασκητών που κατέφευγαν στην περιοχή για να μονάσουν: Τους αποκαλούσαν Αμώμους δηλαδή ασπίλους, ενάρετους, οσίους, καθότι και η μοναχική τους βιωτή ήταν τέτοια.

Το Μοναστήρι

Την εποχή που ο Πατριάρχης Νεόφυτος Β΄ συνέτασσε την επιστολή του στην περιοχή της Νέας Μάκρης υπήρχε ένα ενεργό μοναστικό ανδρικό κοινόβιο αφιερωμένο στην Θεοτόκο. Η Μονή αναγνωρίζονταν με σαφήνεια ως Σταυροπηγιακή – Πατριαρχική, δηλαδή ως Μοναστήρι – αδούλωτο, παντελεύθερο, ακαταπάτητο - που διοικητικά και πνευματικά αναφερόταν αμέσως στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Ωστόσο γνωρίζουμε πως αυτό το προνόμιο η Μονή το διατηρούσε ήδη - και τουλάχιστον - από τις μέρες της πατριαρχίας του Ιερεμία Β΄(1576).

Το Μοναστήρι του Αγίου Εφραίμ σήμερα | Φωτ.: Χρήστος Μαλέτσικας

Όμως η ιστορία της Μονής είναι πολύ παλαιότερη και συνυφαίνεται με το μαρτυρικό τέλος της αδελφότητας και κυρίως με τον βίο του Οσίου Εφραίμ κατά τις αρχές του 15ου αιώνα.

5η Μαΐου του 1426

Το 1384 στα Τρίκαλα της Θεσσαλίας γεννιέται ο Κωνσταντίνος Μόρφης. Στα δεκατέσσερα του χρόνια κι ενώ έχει επτά αδέλφια κι είναι ορφανός από πατέρα εγκαταλείπει την πατρίδα του μετά από επίμονες προτροπές της μητέρας του ώστε να γλιτώσει το συστηματικό παιδομάζωμα. Καταλήγει στο Όρος των Αμώμων της Αττικής όπου και εγκαθίσταται στην Μονή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου λαμβάνοντας το μοναχικό όνομα Εφραίμ.

Ο Άγιος Εφραίμ από την καλλιτέχνιδα Αποστολία Κιοκμένογλου

Στα 1416 οι Οθωμανικές δυνάμεις σκόρπισαν τον όλεθρο στην Αττική αναγκάζοντας τον Δούκα των Αθηνών Antonio I Acciaiuoli σε παράδοση, ονομάζοντας τον εαυτό του υποτελή του Σουλτάνου. Περί τα 1424 οι Οθωμανοί εισέβαλαν στην μονή και κατέσφαξαν την αδελφότητα αλλά ο Εφραίμ εκείνη της ημέρα απουσίαζε σε κάποιο από τα παρακείμενα σπήλαια.

Το Μοναστήρι του Αγίου Εφραίμ σήμερα | Φωτ.: Χρήστος Μαλέτσικας

Στις 14 Σεπτεμβρίου όμως του 1425 επέστρεψαν κι αυτή τη φορά τον βρήκαν στο Μοναστήρι. Ο βασανισμός του διήρκησε πάνω από οκτώ μήνες έως την 5η Μαΐου του 1426. Κατά την τελευταία φάση του μαρτυρίου του κρέμασαν τον Άγιο ανάποδα σε μία γηραιά μουριά που βρισκόταν στον περίβολο του μοναστηριού, διαπερνώντας τον ομφαλό του με ένα αναμμένο δαδί, φροντίζοντας προηγουμένως να καρφώσουν τα μέλη του επί του δέντρου με μεγάλα καρφιά. Σε έναν σωζόμενο ημερολογιακό οθωμανικό κώδικα της εποχής

εντοπίζεται η εξής ιστορική μαρτυρία:

«Όπως φεύγαμε, αντίκρυσα έναν Έλληνα μοναχό κρεμασμένο επί δένδρον της αυλής. (…) Το πρόσωπό του είχε πληγωθεί και ξεραμένα αίματα διέτρεχον τούτο. Τα ρούχα του κατεστραμμένα και τα πόδια του σπασμένα με μεγάλες πληγές. Τα μάτια του μισόκλειστα, αλλά ακτινοβολούσαν μεγάλη δύναμη. Πρόσωπο ασκητικό και ευγενικό. Τα χείλη του σχεδόν αφανίστηκαν από τον πόνο. Ήταν ψηλός και μέσης ηλικίας. Γρήγορα όμως ήρθαν στρατιώτες και μας διέταξαν να φύγουμε, πρόλαβα όμως πριν φύγω να μάθω το όνομά του που
ήταν Εφραίμ (…)».

Λεπτομέρεια από τη Μονή του Αγίου Εφραίμ | @marina.beqauri.1

Έως και τα τέλη του 19 ου αιώνα στην Μονή εγκαταβίωνε μία ακμάζουσα ανδρώα αδελφότητα που διέσωζε στην μνήμη της εναργές του μαρτύριο του Αγίου. Ο ιερέας Ελευθέριος Πετροκόκκινος σημείωνε στο έργο του «Σύνοψις της Ελληνικής Ιστορίας

(1875)»:

«Θαυμαστόν εστίν ότι μίαν περιήγησιν εμού προ 2 ετών εις το όρος
Αμώμων, μοναχοί μελετώσι την ελληνικήν παράδοσιν. Μοναχοί ποιητές, αγιογράφοι, οίτινες εις τα πενιχρά υπάρχοντά τους δυνατόν ευρείν σπανίας και πολυτίμους εκδόσεις και μελέτας. Ως την περιγραφήν τινός μοναχού Εφραίμ, εκ Τρικάλων Θεσσαλίας, όστις εμαρτύρησεν επί πολύ υπό των Τούρκων κατά τας αρχάς του 15 ου αιώνος και εν συνεχεία εκρεμάσθη εις την Ιεράν Μονήν, ήτις ήκμασε κατά το παρελθόν και ήτο κέντρον των πνευματικών μοναχών των εχόντων αγιογραφικήν ενασχόλησιν».

Ευάγγελος Σταυρόπουλος

Πλήθος πιστών επισκέπτονται το μοναστήρι για να τιμήσουν τον Άγιο Εφραίμ μέχρι αργά το βράδυ.