Σκέψεις για την αγάπη

Για το ξεκίνημα τούτης εδώ της στήλης, πολύ με προβλημάτισε το εναρκτήριο θέμα. Τι να πεις και τι να πρωτοπιάσεις σε μια στήλη που θέμα της έχει το δαιδαλώδες, ομιχλώδες, δύσβατο -μα και τόσο ενδιαφέρον- πεδίο του ανθρώπινου ψυχισμού! Με τι να καταπιαστείς τέλος πάντων γι’αρχή, ώστε το κείμενο να είναι «εντός θέματος» αλλά επίσης να μην είναι πολύ απόμακρο, ούτε όμως και αδιάφορο ή κοινότοπο…

Μετά από πολλή σκέψη, κατέληξα πως η κυρίαρχη έννοια, γύρω από την ύπαρξη ή την έλλειψη της οποίας κλωθογυρίζουν όλα τα ψυχολογικά θέματα που αντιμετωπίζουμε, είτε ως ενήλικες είτε -κυρίως- ως παιδιά, είναι η αγάπη.

Πρόκειται για μια έννοια τόσο πολυσυζητημένη, τόσο «πολυφορεμένη» αλλά επίσης και τόσο παρεξηγημένη και παρανοημένη που δημιουργεί απίστευστη σύγχυση εντός μας αλλά και στις σχέσεις μας με τους άλλους ανθρώπους.

Πριν προχωρήσω περισσότερο, θα ήθελα εξ αρχής να καταστήσω σαφές πως η κύρια προσπάθειά μου εδώ δεν θα είναι να μιλήσω με «ξύλινη» επιστημονική γλώσσα, ούτε να παρουσιάσω βαρύγδουπες απόψεις πασπαλισμένες με την σκόνη της αυθεντίας. Θα προσπαθήσω μόνον, σε σύντομα περιεκτικά κείμενα, να αποδώσω πτυχές της αλήθειας που μου αποκαλύφθηκαν στα χρόνια που εργάζομαι με ανθρώπους, είτε σε ομάδες είτε ατομικά. Σε κάθε περίπτωση, το έργο των διανοητών του αντικειμένου λαμβάνεται υπ’όψη, αλλά το φίλτρο θα είναι πάντοτε η ανθρώπινη εμπειρία και η κατά το δυνατόν απλή και εύληπτη τοποθέτηση.

Έργο της Louise Bourgeois

Αγάπη λοιπόν! Πώς θα μπορούσαμε να την προσεγγίσουμε; Έχουμε τόσες «αγάπες» να σκεφθούμε και να διακρίνουμε… Ερωτική αγάπη, συντροφική αγάπη, φιλική αγάπη, γονεϊκή αγάπη… Όποιο επίθετο κι αν σκεφθείτε να βάλετε μπροστά από τη λέξη θα είναι κατάλληλο. Ποια όμως θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε ότι είναι η κοινή συνισταμένη, το κοινό χαρακτηριστικό, που συνδέει -ή που θα όφειλε να συνδέει- τις διάφορες αυτές εκφάνσεις της αγάπης, έτσι ώστε να τοποθετείται η έννοια σε ένα ποιοτικό ύψος και να διακρίνεται από τους διάφορους ομιχλώδεις «συναισθηματισμούς» που χαρακτηρίζουν -κι ενίοτε ταλανίζουν- την ανθρώπινη ύπαρξη;

Νομίζω ότι εδώ η έννοια της ενδυνάμωσης είναι καθοριστική. Η αγάπη σημαίνει ενδυνάμωση, τόσο δική μας όσο και αυτών που αγαπάμε. Άρα, πουθενά δεν θα πρέπει να μετερχόμαστε της «φιλανθρωπίας» (με τη σύγχρονη έννοια) ή της δοτικότητας-παράδοσης, σε κανένα επίπεδο σχέσεών μας, διότι έτσι αναλαμβάνουμε ευθύνες άλλων που δεν είναι δικές μας, οπότε δεν αφήνουμε τους αγαπημένους άλλους να ενδυναμωθούν και ν'απελευθερωθούν, αλλά τους κρατάμε δέσμιους στο δικό μας συναισθηματικό άρμα...

Αυτό καταδεικνύει ότι ούτε εμείς επίσης έχουμε αναλάβει τον εαυτό μας και την δύναμή μας, διότι έχουμε ανάγκη την προσκόλληση, την αποδοχή, της εξάρτηση των αγαπημένων άλλων από εμάς, ούτως ώστε να νοηματοδοτούμε την ύπαρξή μας.

Η αληθινή αγάπη έχει πλήρη απάθεια, έχει θέληση κι έχει και παράδοση των ηνίων του ελέγχου οποιασδήποτε μορφής επί των άλλων. Έχει την αποδοχή ότι ο καθείς είναι μόνος του πρωτίστως, για να μπορέσει έπειτα να είναι με άλλους. Όπου υπάρχει ανάγκη, η σχέση είναι «ύποπτη»...

Καλούμαστε να έχουμε επαρκή θέληση για να αποσύρουμε εαυτόν από την ανάγκη του άλλου, αλλά όχι από την σχέση. Δεν είναι σίγουρο πάντοτε ότι οι αγαπημένοι άλλοι θα το αντέξουν και θα θελήσουν την σχέση υπ'αυτήν την έννοια. Και εκεί, οφείλουμε να είμαστε επαρκώς πλήρεις, επαρκώς ενδυναμωμένοι, ούτως ώστε να επιτρέπουμε και στους άλλους και στον εαυτό μας την ελευθερία της επιλογής... Έξω από μορφές, έξω από νοητικές στρεβλώσεις, έξω από γοητείες και πλάνες.

Η «ενδυνάμωση» αποτελεί την λυδία λίθο των αληθινών μας προθέσεων, το κριτήριο της ποιότητας και του ύψους της αγάπης μας.

Ευαγγελία Πολίτη

Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας