Ο μαραθώνιος δρόμος από το 490 π.Χ.

Το φθινόπωρο στην Ελλάδα σηματοδοτεί την πραγματοποίηση του ιστορικού Μαραθωνίου Δρόμου, από τον Μαραθώνα μέχρι την Αθήνα. Ωστόσο, συχνά ξεχνιέται η ιστορική πτυχή που κατέχει αυτό το αθλητικό γεγονός. O Μαραθώνιος είναι το μοναδικό αγώνισμα άρρηκτα συνδεδεμένο με ένα πολιτικό και στρατιωτικό γεγονός τόσο σημαντικό όσο η μάχη του Μαραθώνα. Γι’ αυτόν τον λόγο αποφασίσαμε να κάνουμε μια σύντομη ιστορική αναδρομή, από τις απαρχές του μαραθωνίου ως σήμερα.

Αυθεντικός Μαραθωνίου Δρόμου 2021, στον Τύμβο Μαραθώνα | Φωτ.: Χρήστος Μαλέτσικας

Η ιστορία ξεκινά το 490 π.Χ.

Ο Πέρσης στρατηγός Δάτυς έρχεται αντιμέτωπος με ένα σώμα συνασπισμένων Αθηναίων και Πλαταιών οπλιτών. Υπό τις διαταγές του Αθηναίου στρατηγού Μιλτιάδη και με τη χρήση της στρατιωτικής τακτικής της αθηναϊκής φάλαγγας οι Έλληνες καταφέρνουν τη νίκη, παρά το γεγονός ότι ήρθαν αντιμέτωποι με μια στρατιωτική δύναμη περίπου διπλάσιου μεγέθους από τη δική τους.

Τμήμα αττικού μελανόμορφου αγγείου με παράσταση δρομέων, μέσα 6ου αι. π.Χ.

Οι Αθηναίοι πεσόντες τιμώνται με τρόπαιο σε σχήμα κίονα στο πεδίο της μάχης και με την ταφή τους στον τύμβο κοντά στο πεδίο, τύμβος που σώζεται μέχρι σήμερα και είναι επισκέψιμος. Το ερώτημα είναι, όμως, πως σχετίζεται η μάχη αυτή με τον Μαραθώνιο όπως είναι γνωστός σήμερα;

Οι Αθηναίοι πεσόντες τιμώνται με τρόπαιο σε σχήμα κίονα στο πεδίο της μάχης | Φωτ.: Χρήστος Μαλέτσικας

Ο δρομέας Φειδιππίδης

Ο ιστορικός Ηρόδοτος, τον 5ο αιώνα π.Χ., καταγράφει ότι μόλις οι Αθηναίοι πληροφορήθηκαν για την απόβαση των Περσών στον Μαραθώνα, έστειλαν τον δρομέα Φειδιππίδη να ζητήσει στρατιωτική ενίσχυση από τους Σπαρτιάτες. Σύμφωνα με την προφορική παράδοση, κάποιος δρομέας, σύμφωνα με κάποιους ο Φειδιππίδης, έτρεξε από την Αθήνα ως τη Σπάρτη, ενώ στη συνέχεια συμμετείχε στη μάχη και τέλος μετέφερε τα νέα της νίκης πίσω στην Αθήνα, ξεστομίζοντας το περίφημο «νενικήκαμεν» πριν ξεψυχήσει.

Στιγμιότυπο από την εκδήλωση προς τιμήν των πεσόντων της μάχης, στα πλαίσια του Μαραθωνίου το 2015.

Αν και η ιστορία αυτή αποτελεί μάλλον μεταγενέστερο θρύλο, εξ ’ου και έχει περισσότερες από μια εκδοχές, η σημασία της μάχης παρέμεινε γνωστή ανά τους αιώνες. Λόγο γι’ αυτή κάνουν και άλλοι αρχαίοι ιστοριογράφοι, όπως ο Πλούταρχος και ο Φιλόστρατος τους πρώτους αιώνες μ.Χ. Σημαντική είναι, επίσης, η μαρτυρία του τραγωδού Αισχύλου τον 5ο αιώνα π.Χ.. Ο Αισχύλος πολέμησε στον Μαραθώνα.

Η αναβίωση του Μαραθωνίου Δρόμου

Η σημασία της μάχης για την έκβαση του πολέμου κεντρίζει το ενδιαφέρον μελετητών και ιστορικών διεθνώς, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Ο Γάλλος φιλόλογος Michel Bréal προτείνει την αναβίωση του δρόμου που διένυσε ο Φειδιππίδης ως ολυμπιακό άθλημα, στα πλαίσια των Ολυμπιακών Αγώνων του 1896 στην Αθήνα. Αφετηρία τίθεται ο τύμβος των Αθηναίων και τερματισμός το Παναθηναϊκό Στάδιο. Ένας πρώτος Μαραθώνιος λαμβάνει χώρα για τη διάκριση των αθλητών που θα εκπροσωπούσαν την Ελλάδα στους επίσημους Ολυμπιακούς. Την τελευταία θέση ανάμεσα στους 17 προκριθέντες καταλαμβάνει ο Σπύρος Λούης, ο οποίος καταφέρνει όμως να τερματίσει πρώτος στον επίσημο ολυμπιακό Μαραθώνιο που πραγματοποιήθηκε λίγες ημέρες αργότερα.

Έκτοτε, ο μαραθώνιος αποτελεί ολυμπιακό άθλημα. Παράλληλα, από το 1955 και μετά πραγματοποιείται σχεδόν αδιάκοπα ο Κλασικός Μαραθώνιος των Αθηνών, που ακολουθεί την ίδια διαδρομή με εκείνους του 1896. Στον Μαραθώνιο αυτό μπορεί να λάβει μέρος οποιοσδήποτε άνω των 18 ετών, και δεν είναι λίγοι οι ταξιδιώτες που καταφθάνουν ετησίως από πολλές περιοχές του κόσμου για να συμμετάσχουν στο αγώνισμα.

Ο μαραθώνιος δρόμος και η ιδιαίτερη ιστορία του αποτελούν ένα αξιοθαύμαστο παράδειγμα μετατροπής ενός, αν και ένδοξου, βίαιου πολεμικού γεγονότος σε ένα αγώνισμα που προωθεί την άμιλλα και την υγιή επικοινωνία μεταξύ ανθρώπων και λαών, χιλιάδες χρόνια μετά. Οφείλουμε να τον κρατάμε, λοιπόν, στο νου μας, ως ένα σημαντικό στοιχείο της πολιτισμικής μας κληρονομιάς.

Βασιλική Ζυγουράκη

Αρχαιολόγος