Ο πνεύμονας της Μεσογείου | Η Ποσειδωνία (το φύκι)

Η Ποσειδωνία η ωκεάνιος (Posidonia oceanica) αποτελεί ένα ανώτερο φυτό στη Μεσόγειο Θάλασσα. Αναφέρεται ως θαλάσσιο αγγειόσπερμα άλλα και θαλάσσιο γρασίδι το οποίο αναπτύσσεται σε βυθούς με μαλακό υπόστρωμα, δημιουργώντας λιβάδια που μπορούν να φτάσουν έως και 45μ. όταν τα νερά είναι διαυγή. Η επιφάνεια της Μεσογείου που καλύπτουν οι λειμώνες της ανέρχεται στα 37.000 τ. χλμ., δηλαδή ένα ποσοστό περίπου 1-2% της συνολικής της επιφάνειας.

Όταν τα φύλλα της Ποσειδωνίας πέφτουν, όπως συμβαίνει και με τα δέντρα, μεταφέρονται με τον κυματισμό στην στεριά και συσσωρεύονται σε μεγάλες ποσότητες δημιουργώντας ένα φράγμα σε όλο μήκος των παραλιών. Τα φυσικά αυτά «φράγματα» ονομάζονται θημώνες ή θημωνιές και είναι γνωστά στους περισσότερους ως φύκια. Δεν είναι όμως φύκια επειδή διαθέτουν ρίζες, άνθη, φύλλα και καρπούς, όπως και τα φυτά της ξηράς, βιολογικά χαρακτηριστικά που απουσιάζουν πλήρως από τα φύκια.

Ένα ίχνος Ποσειδωνίας στην στεριά είναι οι μπάλες Ποσειδωνίας οι οποίες αποτελούνται από το ινώδες υλικό του φυλλώματός της και ξεβράζονται στις κοντινές ακτές

Σε τι ωφελεί η Ποσειδωνία;

Πρόκειται για εξαιρετικά ωφέλιμο βιοτικό στοιχείο το οποίο συνεισφέρει ποικιλοτρόπως στην υγεία και στην ισορροπία των παράκτιων και θαλάσσιων οικοσυστημάτων.

Συγκεκριμένα:

• Αποτελεί τόπους αναπαραγωγής για πολλούς ζωντανούς οργανισμούς στην θάλασσα

Περισσότερα από 300 είδη φυτών και πάνω από 1.000 είδη θαλάσσιων ζώων ζουν στα λιβάδια Ποσειδωνίας, μεταξύ αυτών πολλά από τα ψάρια αλιευτικής σημασίας.

• Προστατεύει την ακτή από την κυματική δράση και τη διάβρωση το χειμώνα

Μετά από την ολοκλήρωση του βιολογικού κύκλου της Ποσειδωνίας, "πέφτουν" τα φύλλα της (τα λεγόμενα φύκια) και συσσωρεύονται στις ακτές. Συχνά υπάρχουν αντιδράσεις από τους πολίτες για "ρύπανση των ακτών" και μείωση της προσβασιμότητας σε αυτές. Δεν γνωρίζουν όμως ότι τα φύλλα των υποθαλάσσιων λιβαδιών μειώνουν την ενέργεια των κυμάτων και οι ρίζες τους δεσμεύουν και σταθεροποιούν το υπόστρωμα.

Το παρακάτω βίντεο δείχνει την προστασία της ακτής από την κυματική δράση στην περιοχή της Νέας Μάκρης.

• Συμβάλουν στην ανακύκλωση των ανόργανων θρεπτικών συστατικών και στο «φιλτράρισμα» της στήλης του νερού με αποτέλεσμα να αυξάνουν την ποιότητα του νερού

• Όπως και τα χερσαία φυτά, τα υποβρύχια δάση δεσμεύουν τον άνθρακα από την ατμόσφαιρα και απελευθερώνουν οξυγόνο. Έτσι επηρεάζουν τον παγκόσμιο κύκλο του άνθρακα και έπειτα την κλιματική αλλαγή.

Σύμφωνα με το ΕΛΚΕΘΕ (Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών), πρόσφατο ευρωπαϊκό ερευνητικό πρόγραμμα ανέδειξε τη σημασία των εκβρασμένων στην άμμο θαλασσίων αγγειοσπέρμων, για την ισορροπία και την υγεία των παράκτιων οικοσυστημάτων, απορρίπτοντας κατηγορηματικά το ενδεχόμενο να είναι επικίνδυνα για την υγεία.

Τα ξεραμένα αυτά θαλάσσια αγγειόσπερμα πρέπει να μένουν στην ακτή. Η απομάκρυνσή τους με ειδικά μηχανήματα δεν είναι μόνο επιζήμια για τις ακτές, αλλά και παράνομη.

Ποια είναι τα αίτια εξαφάνισης της Ποσειδωνίας;

Το 20% των υποθαλάσσιων λιβαδιών παγκοσμίως έχει εξαφανιστεί την τελευταία δεκαετία και είναι άμεσα συνδεόμενη με την ανθρώπινη δραστηριότητα στην παράκτια ζώνη.

Οι πιο συνηθισμένες απειλές που αντιμετωπίζουν τα λιβάδια Ποσειδωνίας είναι:

• Η αλιεία με συρόμενα εργαλεία (μηχανότρατες, γρι-γρι)

• Τα αγκυροβόλια

Ένα λιβάδι, μετά από την ρήξη μιας άγκυρας σε αυτήν υπόκειται ζημιά η οποία χρειάζεται δεκαετίες για να αναπληρωθεί.

• Οι παράκτιες υποδομές και δραστηριότητες

Τα δίχτυα βυθού, η κατασκευή ξενοδοχείων, λιμανιών και άλλων υποδομών στις ακτές της Μεσογείου, αυξάνουν τη ποσότητα ιζήματος που μεταφέρεται στη θάλασσα, αυξάνοντας έτσι την θολότητα του νερού. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μειώνεται το φως που φτάνει στον πυθμένα της θάλασσας και το ίζημα να καλύπτει τα φύλλα της Ποσειδωνίας.

• Η ρύπανση από υδατοκαλλιέργειες

• Ο ευτροφισμός καθώς και η ανάπτυξη ανταγωνιστικών εισβολικών ειδών

Μεγάλη απειλή για την Ποσειδωνία αποτελούν δύο εισβολικά είδη φυκών, η Caulerpa racemosa και η Caulerpa taxifolia όπου προκαλούν μείωση της εξάπλωσης των λειμώνων Ποσειδωνίας.

Είναι προστατευόμενο είδος;

Η Ποσειδωνία λόγω του χαμηλού ρυθμού ανάπτυξής της μπορεί να κάνει και 100 χρόνια για να ανακάμψει. Γι' αυτό το λόγο από το 2013 ανήκει στην λεγόμενη “κόκκινη λίστα” της Διεθνούς Ένωσης για την Διατήρηση της Φύσης (IUCN).

Τα υποθαλάσσια λιβάδια της Ποσειδωνίας έχουν μειωθεί σε πολλές περιοχές λόγω της ανθρώπινης δραστηριότητας.

Τι μπορούμε να κάνουμε;

Το Σάββατο, 03/06/2023, θα γίνει ένα φεστιβάλ με θέμα την Ποσειδωνία στην Ραφήνα, το Posidonia Festival Rafina 2023. Εκεί θα μάθουμε όλοι μαζί, μικροί και μεγάλοι, τι μπορούμε να κάνουμε και πως μπορούμε να προστατεύσουμε το ωφέλιμο αυτό φυτό της θάλασσάς μας!!

---

Κασσάνδρα Κουσούλη

Γεωπόνος Ζωικής Παραγωγής και Υδατοκαλλιεργειών

Πηγές: wikipedia.gr/ hbs.gr/ mixanitouxronou.gr/ oikologos.gr/ iucnredlist.org Φωτογραφία εξωφύλλου: medwet.org