Τα "ζελεδάκια" της θάλασσας
Έγινε ενημέρωση: 11 Ιουλ 2022
Οι μέδουσες είναι θαλάσσια ασπόνδυλα οι οποίες απαντώνται σε όλες τις θάλασσες του κόσμου. Διαθέτουν σημαντική ενεργητική κίνηση αλλά η εξάπλωσή τους εξαρτάται ουσιαστικά από τα θαλάσσια ρεύματα. Οι περισσότερες μέδουσες ζουν δυόμισι μήνες, ωστόσο υπάρχει ένα είδος που μπορεί να ζήσει μέχρι 30 χρόνια και ένα άλλο είδος το οποίο είναι αθάνατο, το Turritopsis nutricula!
Το σώμα των μεδουσών αποτελείται κατά 95% από νερό, έχει σχήμα καμπάνας και παράγει μια ζελατινώδη ουσία. Δεν έχουν καρδιά, εγκέφαλο, οστά και αίμα, αλλά το νευρικό τους σύστημα είναι αυτό που τους επιτρέπει να αντιλαμβάνονται ερεθίσματα, όπως φως ή οσμή και να αντιδρούν γρήγορα σε αυτά.
Στην περιφέρεια έχουν πλοκάμια και αισθητήρια όργανα. Το κάθε πλοκάμι καλύπτεται με κύτταρα, που καλούνται κνιδοκύτταρα τα οποία περιέχουν δηλητήριο μπορώντας έτσι να τσιμπήσουν για να σκοτώσουν τη λεία τους, συνήθως μικρά ψάρια ή ζωοπλαγκτόν.
Αξιοσημείωτο είναι ότι σε μερικές χώρες του Ειρηνικού (Ιαπωνία-Κίνα) μετά από κατάλληλη επεξεργασία, οι μέδουσες χρησιμοποιούνται ως τροφή!
Στις ελληνικές θάλασσες εμφανίζονται μεγάλοι πληθυσμοί μεδουσών (οι μέδουσες ζουν σε ομάδες) με μια περιοδικότητα 10-12 ετών, παρόμοια με αυτήν που έχει παρατηρηθεί άλλωστε και σε άλλες μεσογειακές χώρες. Οι περισσότερες όμως από τις μέδουσες που ζουν στις ελληνικές θάλασσες δεν είναι τσούχτρες...
Τσούχτρες ονομάζουμε μόνο μερικά είδη μέδουσας, οι οποίες με το τσίμπημά τους προκαλούν κυρίως οξύ πόνο στον άνθρωπο.
Oι μέδουσες που συναντάμε πιο συχνά στην Ελλάδα είναι η Aurelia aurita, η Cotylorhiza tuberculata, η Rhizostoma pulmo και η Pelagia noctiluca. Συνολικά έχουν παρατηρηθεί 17 μέδουσες στις ελληνικές θάλασσες οι οποίες κατατάσσονται στις παρακάτω κατηγορίες:
1. Οι ακίνδυνες
Blue button - Porpita porpita,
By-the-wind sailor - Velella velella,
Many-ribbed jellyfish - Aequorea forskalea και
Warty comb jelly - Mnemiopsis leidyi
2. Αυτές που προκαλούν ήπιο τσίμπημα
Barrel jellyfish - Rhizostoma pulmo,
Fried egg jellyfish - Cotylorhiza tuberculata,
Moon jelly - Aurelia aurita και
White-spotted jellyfish - Phyllorhiza punctata
3. Αυτές που προκαλούν δυνατό τσίμπημα το οποίο ενδεχομένως να αφήσει και κάποιο σημάδι στο σώμα
Cigar jellyfish - Olindias muelleri,
Compass jellyfish - Chrysaora hysoscella,
Marine stinger (ή και sea wasp) - Carybdea marsupialis,
Nomad jellyfish - Rhopilema nomadica,
Pink meanie - Drymonema dalmatinum,
Portuguese man-of-war - Physalia physalis,
Purple-striped jellyfish - Pelagia noctiluca,
Upside-down jellyfish - Cassiopea andromeda
Τι κάνουμε αν μας τσιμπήσει τσούχτρα;
Αφαιρούμε τα πλοκάμια με κάποιο ύφασμα
Ξεπλένουμε με θαλασσινό νερό (Δεν ξεπλένουμε με γλυκό νερό γιατί με τον τρόπο αυτό οδηγείτε σε απελευθέρωση μεγαλύτερης ποσότητας δηλητηρίου, από τα υπεύθυνα κύτταρα)
Ρίχνουμε ξύδι, το οποίο αποτρέπει την περαιτέρω απελευθέρωση δηλητηρίου
Στη συνέχεια μουλιάζουμε το σημείο που σας τσίμπησε η τσούχτρα μέσα σε ζεστό νερό για τουλάχιστον 20 λεπτά
Κάνουμε επαλείψεις με μία αντισταμινική κρέμα
Τέλος, σε περίπτωση αναφυλακτικής αντίδρασης, πάμε στο Κέντρο Υγείας στο οποίο μας χορηγούν αδρεναλίνη.
Τι κάνουμε αν μας τσιμπήσει μωβ μέδουσα (Pelagia noctiluca);
Πλένουμε με θαλασσινό νερό, χωρίς να τρίβουμε την περιοχή του τσιμπήματος
Αν είναι διαθέσιμο, εφαρμόζουμε ένα μίγμα θαλασσινού νερού και μαγειρικής σόδας (σε αναλογία 1:1) για δύο λεπτά, ώστε να σταματήσει οποιαδήποτε επιπλέον έκκριση δηλητηρίου από πιθανά υπολείμματα κυττάρων πλοκαμιών που έχουν μείνει στο δέρμα
Χρησιμοποιούμε μια πλαστική τραπεζική κάρτα ή κάτι παρόμοιο (και όχι τα χέρια μας) για να αφαιρέσουμε το μείγμα της μαγειρικής σόδας καθώς και οποιαδήποτε τυχόν υπολείμματα από το δέρμα μας
Εφαρμόζουμε πάγο πάνω στο τσίμπημα για 5-15 λεπτά. Ο πάγος ή ακόμη και κάποιο παγωμένο αναψυκτικό, θα πρέπει να είναι μέσα σε σακούλα ή κάποιο άλλο περίβλημα, όπως ένα ύφασμα ή μπλουζάκι.
Ελέγξτε αν υποχώρησε ο πόνος, κι αν είναι ανάγκη ξαναβάλτε πάγο για άλλα 5-15 λεπτά.
Αν ο πόνος επιμένει, συμβουλευτείτε έναν γιατρό ή φαρμακοποιό για να σας συνταγογραφήσει παυσίπονα ή αντιφλεγμονώδεις κρέμες (όπως π.χ. 3-4% λιδοκαΐνη και υδροκορτιζόνη).
ΜΗΝ τυλίγετε το σημείο τσιμπήματος σφιχτά με επιδέσμους, ΜΗΝ χρησιμοποιείτε ξύδι, ΟΥΤΕ γλυκό νερό, ΟΥΤΕ οινόπνευμα, ΟΥΤΕ αμμωνία.
Τι συμπτώματα προκαλεί το τσίμπημα της τσούχτρας;
Όταν κάποιος τσιμπηθεί από τσούχτρα, χρειάζεται απαραίτητα πρώτες βοήθειες. Τα τσιμπήματα των μεδουσών γενικά δεν είναι θανατηφόρα. Εμφανίζουν όμως συμπτώματα όπως: Οξύ πόνο, Πρήξιμο, Κοκκίνισμα του δέρματος, Ναυτία, Πτώση πίεσης, Ταχυκαρδία, Κεφαλαλγία, Σπασμός των βρόγχων και Δύσπνοια!
Ο καλύτερος τρόπος αποφυγής τσιμπήματος από την μέδουσα, είναι να μην μπαίνουμε στη θάλασσα όταν έχουμε πληροφορίες ότι εμφανίστηκαν μέδουσες.
Γιατί παρατηρείται αύξηση του πληθυσμού των μεδουσών;
Οι ερευνητές του ΕΛΚΕΘΕ (Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών) σημειώνουν πως η ενίσχυση της εμφάνισης σμηνών μεδουσών τα τελευταία χρόνια σε παγκόσμιο επίπεδο, ενδεχομένως αποτελεί την απόκριση στις συσσωρευτικές επιπτώσεις ορισμένων ανθρωπογενών επιδράσεων, με σημαντικότερες την κλιματική αλλαγή (αυξημένη θερμοκρασία της θάλασσας) και την υπεραλίευση. Επιπλέον, ορισμένοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι, αν η κλιματική αλλαγή συνεχιστεί στον ίδιο ρυθμό, πολύ σύντομα θα βλέπουμε μέδουσες στη λεκάνη της Μεσογείου καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου.
Η ομάδα στο Facebook Μέδουσες και Τσούχτρες στην Ελλάδα - Jellyfish in Greece καταγράφει τις μέδουσες στη χώρα μας - ο καθένας μας μπορεί να βοηθήσει προσθέτοντας φωτογραφία της μέδουσας που έχει δει στην περιοχή μας.
Ας κάνουμε μια προσπάθεια να μειώσουμε το φόβο μας προς τις μέδουσες με το να είμαστε επιφυλακτικοί και επίσης να μην ξεχνάμε ότι εμείς μπαίνουμε στο σπίτι τους, όχι αυτές στο δικό μας!!!
Γεωπόνος-Ιχθυολόγος
Cover pic: John Kowitz
Comments